Σπήλαιο - εκκλησία Άγιοι Θεόδωροι, Άβαντας, Ελλάς
Ακολουθώντας τον δρόμο από Αλεξανδρούπολη προς Άβαντα και στρίβοντας αριστερά στους πύργους του Ποτάμου, φτάνουμε
μέσω χωματόδρομου παράλληλα με τις γραμμές του τρένου και μετά από πορεία περίπου πέντε χλμ. στο περίφημο σπήλαιο των Αγίων Θεοδώρων.Κοιτώντας προς τη μεριά της σιδηροδρομικής γραμμής που
ενώνει την Κομοτηνή με την Αλεξανδρούπολη, το μάτι διακρίνει ένα μικρό λευκό εικονοστάσι που γράφει: "Άγιοι Θεόδωροι". Πίσω ακριβώς από το εικονοστάσι ξεκινάει το ευδιάκριτο σύντομο μονοπάτι προς την βραχώδη εκκλησία.
Ανεβαίνοντας τα περίπου 50 σκαλοπάτια φτάνει κανείς μπροστά από τη σιδερένια πόρτα της σπηλιάς των Αγίων Θεοδώρων που διαμορφώθηκε σε παρεκκλήσι και που θυμίζει τους ναούς της Καππαδοκίας.
Μέσα από τους σχηματισμούς των σταλαγμιτών διακρίνεις με όσο φως φτάνει εκεί τις θαυμάσιες "εικόνες" επάνω στον βράχο. Τα τοιχώματα, αλλά και το χτιστό τέμπλο είναι κατάγραφα με πολλές τοιχογραφίες δύο περιόδων.
Αυτές της 1ης περιόδου χρονολογούνται από τον 11ο αιώνα και ανήκουν στη λεγόμενη "μοναστική" ζωγραφική παράδοση. Οι τοιχογραφίες της 2ης περιόδου έχουν τα χαρακτηριστικά της λεγόμενης "μεταβατικής εποχής".
Τοποθετούνται στα τέλη του 12ου με αρχές του 13ου αιώνα. Σ' αυτήν την περίοδο ανήκει η ευδιάκριτη, παρά τους αιώνες και τη δεδομένη υψηλή υγρασία του σπηλαίου, τοιχογραφία του Αρχάγελλου Μιχαήλ, ο ασπασμός της Παναγίας με την Ελισσάβετ, η Κοίμηση της Θεοτόκου, κ.ά.
