Μονή Αγίου Διονυσίου, Λιτόχωρο, Ελλάς

Οι πιο δημοφιλές στάσεις ανάπαυσης των πεζοπόρων της διαδρομής Λιτόχωρο- Πριόνια γίνονται στο Άγιο Σπήλαιο, όπου κατά την παράδοση ασκήτευσε ο Άγιος Διονύσιος, και στη συνέχεια στην παλαιά Μονή του Αγίου Διονυσίου. Το όνομα της παλιάς Μονής  εμφανίζεται για πρώτη φορά σε γραπτό κείμενο στα μέσα του 16ου αιώνα.

Χτισμένη με τοπική πέτρα και ξύλο και σε υψόμετρο 850 μέτρων, η Μονή κυριαρχεί στο φυσικό τοπίο. Το κτίριο είναι χτισμένο σαν φρούριο σε ένα φυσικά οχυρό πλάτωμα της πλαγιάς. Στα νότια βρίσκεται το φαράγγι του Ενιπέα, στα ανατολικά και στα δυτικά δύο ρέματα που τροφοδοτούν τον Ενιπέα, ενώ στα βόρεια η Μονή διέθετε οχυρωματικό περίβολο και δύο πύργους δίπλα στην κύρια είσοδο. 

Ο πύργος αριστερά της εισόδου είναι γκρεμισμένος από το 1818, όταν τα στρατεύματα του Αλή πασά των Ιωαννίνων την κατέλαβαν έπειτα από μάχη τριών ημερών. Το Καθολικό είναι σταυροειδής ναός αθωνικού τύπου, αφιερωμένος στην Αγία Τριάδα. Γύρω από το ναό ήταν τα κελιά και οι βοηθητικοί χώροι των μοναχών.
Περιβάλλεται από τέσσερα παρεκκλήσια, όπου το βορειοδυτικό φιλοξενεί τον τάφο του Άγιου Διονύσιου. Στα βορειοδυτικά υπάρχει και κρήνη με τρεχούμενο νερό. Στην κατεστραμμένη τριώροφη δυτική πτέρυγα υπήρχαν κελιά των μοναχών και στη νοτιοδυτική γωνία το μισογκρεμισμένο πλέον κωδωνοστάσιο. Η νότια πτέρυγα έχει δύο ορόφους με κελιά μοναχών και υπόγειους χώρους.
Η Μονή βίωσε μελανές στιγμές στην Ιστορία της. Το 1818 κατελήφθη από τα στρατεύματα του Αλή Πασά. Έπειτα από τριήμερη πολιορκία, ο γιος του πασά, Βελής δίνει διαταγή να τη λεηλατήσουν και να την πυρπολήσουν. Αργότερα διαδραμάτισε καταλυτικό ρόλο, ως κρησφύγετο αγωνιστών μέχρι και τα χρόνια του Μακεδονικού Αγώνα.

Εξάλλου, η  Μονή βομβαρδίστηκε και στη συνέχεια πυρπολήθηκε από τους Γερμανούς τον Απρίλιο του 1943, καθώς φιλοξενούσε αντάρτες. Σήμερα, το Καθολικό έχει αποκατασταθεί σύμφωνα με το αρχικό σχέδιο, ενώ γίνεται προσπάθεια για πλήρη αναστήλωση του κτιρίου.

    ΜyPhotoPics