Το γαϊδουράγκαθο είναι ένα αυτοφυές ετήσιο ή διετές ακανθώδες φυτό της οικογένειας των αστεροειδών, Asteraceae. Αρχικά ήταν εγγενής της Νότιας Ευρώπης έως την Ασία, τώρα όμως βρίσκεται σε όλο τον κόσμο. Πήρε την ονομασία του από τα αγκαθωτά του φύλλα. Φτάνει σε ύψος 30 έως 200 εκατοστά και έχει κωνικό σχήμα. Το στέλεχος είναι αυλακωτό και καλύπτεται με ελαφρύ βαμβακερό χνούδι.
Τα φύλλα είναι επιμήκη έως λογχοειδή μήκους 15-60 εκατοστά με ακανθώδεις άκρες Είναι άτριχα, λαμπερά πράσινα, με γαλακτώδεις φλέβες. Τα λουλούδια έχουν μήκος και πλάτος 4 έως 12 εκατοστά και κόκκινο-μοβ χρώμα. Ανθίζουν από τον Ιούνιο έως τον Αύγουστο.
Ως βότανο, το πρωτοαναφέρει ο Θεόφραστος τον 4ο αιώνα π.Χ. ο οποίος το ονομάζει "Πτέρνιξ" ενώ το ξανασυναντάμε στο έργο του Διοσκουρίδη "Περί Ύλης Ιατρικής" σαν επουλωτικό των πληγών. Ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος έγραψε ότι ένα μείγμα χυμού από γαϊδουράγκαθο με μέλι είναι θεραπευτικό της χολής.
Σύμφωνα με την σαξωνική παράδοση, τα λευκά, σαν φλέβες
σημάδια στα φύλλα του, είναι οι στάλες από το γάλα της Παρθένου Μαρίας που έπεσαν πάνω του όταν θήλαζε τον Ιησού και γι' αυτό το αγγλικό του όνομα είναι milk thistle (γαλατοαγκάθι) ή Mary thistle.
Χρησιμοποιούνται στην φαρμακοποιία, βοτανοθεραπευτική, οι σπόροι από τα άνθη του που μαζεύονται το καλοκαίρι όταν έχουν ξεραθεί πλήρως. Οι σπόροι γαϊδουράγκαθου περιέχουν περίπου 65%-80% σιλιμαρίνης, η οποία είναι η κύρια δραστική του ουσία.
Είναι εθνικό έμβλημα της Σκωτίας και εμφανίζεται στο
εθνόσημό της, όπως επίσης και στο έμβλημα του Τάγματος του Γαϊδουράγκαθου, που είναι το αρχαιότερο και ευγενέστερο τάγμα ιπποτών της Σκωτίας.
