Ι.Μ. Μεγάλων Πυλών (Πόρτα Παναγιά), Πύλη Τρικάλων, Ελλάς

Στην όχθη του Πορταϊκού ποταμού, απέναντι από την κωμόπολη της Πύλης, Τρίκαλα, Ελλάς,  στον παλαιό οικισμό της Πόρτα-Παναγιάς που
ήταν γνωστός στην βυζαντινή εποχή ως «Μεγάλαι Πύλαι», βρίσκεται ο ναός της Πόρτα-Παναγιάς, άλλοτε καθολικό σταυροπηγιακής μονής. Η μονή που ήταν αφιερωμένη στο όνομα της Ακαταμαχήτου Θεοτόκου ιδρύθηκε το 1283 από τον σεβαστοκράτορα Ιωάννη Άγγελο Κομνηνό Δούκα, νόθο γιο του δεσπότη της Ηπείρου Μιχαήλ Β΄ Δούκα και διαλύθηκε στην διάρκεια της Τουρκοκρατίας

Η Ι.Μ. Μεγάλων Πυλών, που περιελάμβανε και το ναό της Πόρτας Παναγίας, στα βυζαντινά χρόνια ήταν μια πλούσια σταυροπηγιακή μονή (υπαγόταν δηλ. κατευθείαν στον πατριάρχη) με πολλά κτήματα, τα οποία, όταν η μονή διαλύθηκε στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, δόθηκαν στους κατοίκους της γειτονικής Πόρτας, ενώ ο ναός με σιγιλλιώδες γράμμα του 1843, περιήλθε στην κυριότητα της Ι. Μ. Δουσίκου.

Ο ναός Πόρτα Παναγιά, είναι σταυρεπίστεγη τρίκλιτη βασιλική που έχει κτισθεί πάνω σε αρχαίο ναό. Αυτό μαρτυρούν οι κίονες οι οποίοι ευρίσκονται στο χώρο γύρω του ναού, όπως και η ύπαρξη πολλών αρχιτεκτονικών μελών είτε εντοιχισμένων είτε αυτών που μαζεύτηκαν κατά καιρούς και που σήμερα φυλάσσονται στο ναό. 

Στα δυτικά του ναού, υφίσταται ευρύς εξωνάρθηκας που ακολουθεί τον τύπο του εγγεγραμμένου σταυροειδούς με τρούλλο και χρονολογείται στα τέλη του 14ου αι.

Το μεγαλύτερο μέρος του γλυπτού διακόσμου του ναού καταστράφηκε κατά την πυρκαγιά του 1855. Το μαρμάρινο τέμπλο είναι το αρχικό με ορισμένες αναπροσαρμογές. Τα κιονόκρανα καθώς και το επιστύλιο, κοσμούνται με ανάγλυφο επιπεδόγλυφο διάκοσμο, ο επιπεδόγλυφος διάκοσμος επιτυγχάνεται με την αφαίρεση τμήματος του επιχρίσματος γύρω από το διακοσμητικό θέμα, που φέρει υπολείμματα κηρομαστίχης, μίγμα κεριού και μαστίχας το οποίο χρησιμοποιούνταν ως συγκολλητική ουσία. 

Στους δυο ανατολικούς πεσσούς είναι προσαρμοσμένες, σε θέση αντίστροφη της ορθόδοξης διάταξης, ολόσωμες ψηφιδωτές εικόνες του Χριστού και της Θεοτόκου Βρεφοκρατούσας.

   MyPhotoPics